Guồng quay cuộc sống hiện đại, thức ăn, công việc hay thậm chí những thứ gọi là tiêu khiển, giải trí như mạng xã hội, chương trình truyền hình, tin tức,… làm chúng ta khó mà thư giãn được. Theo thói quen, phần lớn mọi người, trong đó có mình thường cầm điện thoại lên, lướt gì đó trên facebook hay check xem hôm nay có tin gì mới, hoặc đơn giản là nhắn tin cho ai đó. Ngay sau đặt điện thoại xuống, ta hơi mỏi, có chút mệt, và buồn ngủ. Nếu đấy thật sự là thư giãn thì vì sao mình lại thấy thiếu năng lượng và buồn ngủ?
Thư giãn đúng là cách tiết kiệm năng lượng cho cơ thể, hạn chế tối đa phân tán năng lượng qua những hoạt động, suy nghĩ và cảm xúc. Giống như chiếc xe hơi cần được “nghỉ ngơi” để làm nguội máy khi động cơ xe bị nóng, cơ thể con người cũng cần được thư giãn đúng để tái nạp năng lượng cho hoạt động sống. Một khi cơ thể đã thấy mỏi mệt, khi đó ta đã xài quá nhiều, nhiều hơn mức năng lượng dự trữ trong cơ thể. Mình từng trải qua những ngày không được thư giãn như thế, hầu như mất gần hết sức sống sau một chuỗi ngày mệt nhoài làm việc với hàng hoạt suy nghĩ đến rồi đi, làm việc với cảm xúc tiêu cực ngổn ngang và chìm trong sự căng thẳng dường như bất tận. Giá như mình học được cách để thật sự thư giãn và tìm lại một chút bình yên, những ngày tháng đó có lẽ sẽ nhẹ nhàng hơn.
Biết cách thư giãn đúng cực kì quan trọng. Thư giãn đúng là cách chúng ta tiết kiệm năng lượng cơ thể sinh ra, hạn chế sự phí phạm năng lượng không cần thiết, từ đó hướng năng lượng đến những điều ý nghĩa hơn trong cuộc sống. Vậy nên, trước khi học bất kì môn thể dục thần kinh hay thể chất nào, cần thiết phải học cách thư giãn sao cho đúng. Bởi sẽ chẳng lợi ích gì trong việc làm tăng năng lượng nếu như ta phung phí nó một cách không cần thiết.
Khi một người đang căng thẳng, bạn anh ta thường bảo “Thư giãn đi nào, thả lỏng đi”. Thư giãn một phần nào đó chính là thả lỏng. Ngược lại của thư giãn là co lại. Sự co lại của toàn bộ hệ thống cơ thể này được thấy dưới biểu hiện của hành động, suy nghĩ và cảm xúc.
Để thực hiện một hành động, trước hết tâm trí một người phát ra một tư tưởng. Sóng suy nghĩ này truyền đến não và não gửi một lệnh thúc giục các cơ quan hành động, theo đó là năng lượng (hay còn gọi là prana) được tiếp tế đến các cơ quan đấy giúp chúng thực hiện hành động. Các hoạt động hằng ngày của ta tiêu hao năng lượng theo nguyên tắc đó. Điều đáng chú ý là khi ta hành động đơn giản chỉ là hành động, chỉ có một vài nhóm cơ trong cơ thể hoạt động để thực hiện hành động đó thôi. Thế nhưng khi bị chi phối bởi cảm xúc tiêu cực, rất nhiều bộ phận trên cơ thể phải cùng một lúc co lại và làm việc.
Để ý một người đang tức giận, bạn sẽ thấy các cơ của người đó căng lên, thở gấp và hổn hển, tay nắm chặt, mắt ánh lên tia đỏ. Thậm chí các cơ quan trong cơ thể cũng bị tác động, tim đập nhanh, huyết áp tăng, hệ tiêu hoá bị quấy phá. Hầu hết các cơ quan trong cơ thể đều chịu ảnh hưởng bởi những cảm xúc tiêu cực như lo lắng, muộn phiền, buồn lo, giận dữ và tham lam. Cần một năng lượng rất lớn mới có thể cân bằng lại sự hao tổn về mặt cảm xúc.
Một dạng tiêu hao năng lượng lớn nữa đến từ sự mệt mỏi tâm trí và sự căng thẳng. Mình biết một chị bạn rất giỏi, là quản lý của nhiều dự án lớn nhỏ, có lần chị chia sẻ về bệnh đau cột sống và đau mỏi vai gáy kinh miên. Chị bảo chị đã không phát hiện ra là mình căng thẳng khi làm việc, đến mức cột sống không thẳng, hai vai của chị luôn co rút lên trước bàn máy tính mà chị hoàn toàn không để ý. Cho đến một ngày vượt quá ngưỡng chịu đựng chị mới nhận thấy cơn đau, chị đi khám và bệnh đã có xu hướng trầm trọng. Sự tiêu hao năng lượng do căng thẳng kéo dài như một kẻ thù thầm lặng, nó rút mòn năng lượng lặng thầm theo năm tháng.
Sự thư giãn hoàn hảo theo Yoga gồm 3 tầng là thư giãn thể chất, tâm trí và tinh thần. Không thể thư giãn hoàn toàn được trừ phi người ta đạt đến trạng thái thư giãn tinh thần hay tâm linh.
Thư giãn thể chất
Như có nói ở trên, tất cả hành động đều xuất phát từ tư tưởng của tâm trí. “Khi muốn thực hiện một hành động, một ý nghĩ phát ra trong tâm trí, được chuyển đến não và cùng lúc đó não gửi điện tín thông điệp qua các dây thần kinh, và các cơ co lại. Đằng sau sự co các cơ hay căng cơ là suy nghĩ. Tương tự như vậy, đằng sau sự thư giãn là sóng của ý nghĩ. Giống như ta gửi thông điệp co cơ lại, ta cũng gửi một thông điệp khác mang lại sử thả lỏng cho các cơ quan bị mệt. Thông điệp thư giãn này được gọi là tự kỉ ám thị hay đề nghị các cơ và cơ quan nội tạng của mình thả lỏng, thư giãn”.
Sự quán thân này được thực hiện từ chân dần lên đến đỉnh đầu. Mình rất thích cảm giác được thư giãn sâu sau mỗi buổi tập Asana, quán đến đâu là cảm giác có một sự tê nhẹ, một sự nặng nhẹ, thả lỏng và tách rời đến đó. Viết đến đây mình chợt nhớ hồi còn đi học, Thầy mình có bảo đứa nào mất ngủ thì cứ nằm thả lỏng người rồi nghĩ trong đầu “Tay chân tôi nặng người tôi ấm”. Lúc đó về làm thử thì thấy tự nhiên chìm vào giấc ngủ lúc nào không hay thiệt. Giờ mình biết đây là phương pháp tự kỉ ám thị, ra lệnh cho tay chân mình nặng nghĩa là bảo nó thả lỏng hết đi đừng co nữa làm gì.
Thư giãn tâm trí
“Sự căng thẳng liên tục do lo âu không cần thiết còn làm mất năng lượng nhiều hơn cả căng thẳng thể chất nữa. Trong lúc thư giãn tâm trí, ta nên thở chậm, theo nhịp trong vài phút và tập trung vào hơi thở. Tâm trí sẽ từ từ trở nên điềm tĩnh và người thư giãn có thể có cảm giác trôi bồng bềnh như thể họ nhẹ như chiếc lông vũ; họ cảm thấy bình an và vui.”
Hãy tự nói với chính mình “Tôi thả lỏng hết toàn bộ tâm trí. Tôi quên đi hết quá khứ, hiện tại và tương lai. Tôi ở đây với hơi thở của chính mình”.
Thư giãn tinh thần
“Dù một người có cố gắng thư giãn như thế nào đi nữa, họ vẫn không thể hoàn toàn rủ bỏ tất cả những căng thẳng và âu lo ra khỏi tâm trí trừ khi họ có thể thư giãn tâm linh. Chừng nào con người còn đồng hoá mình với cơ thể và tâm trí, thì sẽ còn những lo lắng, phiền muộn, buồn lo, sợ và giận dữ mang tới sự căng thẳng. Khi ta chưa tự tách mình ra khỏi ý niệm về cái tôi, thì không có cách nào có được sự thư giãn hoàn toàn. Vậy nên từ sự thư giãn tâm trí, hãy tiếp tục rút mình vào và tự đồng hoá với một ý thức thanh khiết thật đầy niềm vui, luôn bình an và đủ đầy ở bên trong.”
Câu cuối mình luôn kết trong mỗi lần học viên thư giãn cuối cùng luôn là “Tôi chính là bình an. Tôi chính là hạnh phúc”. Hãy luôn tự nhắc mình và nhận biết điều đó.
———
Thư giãn đúng không phải là lười biếng. Người làm biếng thường không chịu thư giãn đúng. Rất nhiều người thành công làm việc trong sự thư giãn tuyệt vời, họ làm việc với niềm vui của sự tận tuỵ và phục vụ. Tập luyện các tư thế Asana trong Yoga cũng vậy, bạn nên cân bằng giữa nỗ lực và thư giãn, biết thư giãn trong từng tư thế là chìa khoá giúp ta kết nối sâu hơn với Yoga.
Chúng ta nên hiểu và thực tập thư giãn 3 tầng mỗi ngày. Sau mỗi buổi tập Asana luôn dành ít nhất từ mười đến mười năm phút thư giãn cuối giờ để phục hồi và tái tạo năng lượng cho một ngày dài hoạt động. Đó là lý do mỗi buổi tập Sivananda Yoga kéo dãi 1 tiếng rưỡi và dành gần 15 phút cho thư giãn 3 tầng cuối giờ. Dù biết rút ngắn thời gian tập sẽ tiện hơn cho cả học viên và giáo viên, vì nhiều học viên rất bận để kịp giờ đi làm, đưa con đi học vào mỗi sáng, mình vẫn yêu cầu mọi người cố gắng sắp xếp dành thời gian thư giãn cuối giờ.
Om Shanti!
Abhaya